Verantwoording en literatuur
De inhoud van de gids en de inspiratiebronnen.
In deze gids wordt de transformatie naar de nieuwe leerdoelen en de nieuwe benadering van tieneronderwijs beschreven. Elke hoofdstuk zal eindigen met praktische tips hoe je de transformatie kunt realiseren. Deze benadering is door mij samengesteld vanuit een compositie van bestaande inspirerende theorieën.
Hoofdstuk 1: Wat hebben tieners nodig?
Dit hoofdstuk gaat in op specifieke kenmerken van tieners, die meegenomen zijn in de nieuwe onderwijsaanpak. Jelle Jolles is een Nederlandse wetenschapper, die de wetenschappelijke inzichten over tieners heeft omgezet in een praktisch en leesbaar boek (zie de literatuurlijst). In dit hoofdstuk staan de belangrijkste inzichten en de consequenties die deze inzichten hebben voor de aanpak van tieners in het onderwijs.
- “ Het tienerbrein, over de adolescent tussen biologie en omgeving” Jelle Jolles, Amsterdam University Press, Amsterdam 2016
-
Hoofdstuk 2: Hoe ondersteunen we tieners in hun persoonlijke ontwikkeling?
Wat hebben we nodig om te leven vanuit onszelf, om te leven samen met anderen en van betekenis te zijn voor de wereld? In dit hoofdstuk gebruik ik deze doelen van het Jenaplanonderwijs als basis. Door de rijkdom aan mogelijkheden in het leven te ervaren, kunnen we tieners leren hoe ze bewust kunnen leven en kiezen. We leren ze hoe ze zelfsturing kunnen ontwikkelen en hoe ze gebruik kunnen maken van het unieke potentieel dat ze in zich hebben.
De aanpak van de manier waarop je met jezelf omgaat is gebaseerd op John Coveys theorie van de 8-ste discipline. Deze theorie geeft aan dat het nodig is om vanuit een volledig beeld naar jezelf te kijken (je lichaam, je geest, je hart en je ziel) om je eigen stem en richting in deze wereld te ontdekken. Om zelfsturend leren te introduceren raad ik iSelf aan, een aanpak ontwikkeld door Saxion hogescholen in Deventer. De wijze waarop je omgaat met anderen is gebaseerd op de taal van het leven (geweldloze communicatie) van Marshall B. Rosenberg en het concept van de levenverrijkende school.
Hoe je omgaat met de wereld (en daar voorbij) is onderscheiden in de menselijke samenleving, de natuur, de levenloze elementen en de kosmos. Het is geïnspireerd door mindfullness maar ook op de begrippen ‘open mind’, ‘open heart’ en ‘open will’ uit de U-theorie van Otto Scharmer.
- “The 8-th-Habit, from effectiveness to greatness’, Stephen R. Covey, Freepress, New York 2004
- “”iSelf Aanpak voor het bevorderen van zelfsturend leren door leraren, Patrick Sins, Saxion Progressive education University Press, Deventer, 2018
- “Non violent communication: a language of life”, Marshall B. Rosenberg 2003 (www.cnvc.org)
- Theory U: Leading from the future as it emerges. Otto Scharmer, Berret Koehler Publishers, San Francisco 2009.
Hoofdstuk 3: Welke houdingen, vaardigheden en kennis willen we tieners bijbrengen?
Het gaat allereerst om het ontwikkelen van houdingen om tot maximale ontplooiing en betekenis te komen. Deze houdingen zijn gebaseerd op de zes houdingen die Michael Fullan heeft beschreven in zijn theorie van deep-learning. De houdingen zijn de basis die een tiener nodig heeft om van betekenis te zijn voor zichzelf, anderen en de wereld.
Vervolgens gaat het om het om het ontwikkelen en trainen van algemene vaardigheden, algemeen ondersteunende vaardigheden en specifieke vaardigheden. De algemene vaardigheden zijn gebaseerd op de Jenaplan-essenties en overlappen grotendeels de vaardigheden van de 21e eeuw. De kunst is deze vaardigheden te trainen en niet te beschouwen als een bijproduct van het kennisonderwijs. De algemeen ondersteunende vaardigheden zijn vaardigheden als rekenen en lezen. De vakspecifieke vaardigheden zijn alleen nodig als je met dat vak aan de slag gaat zoals het bespelen van muziekinstrument of het toepassen van een technologie..
Tenslotte gaat het om kennis vergaren, analyseren en toepassen. Het gaat dan slechts om essentiële kennis. Voor dit gedeelte ben ik op het goede spoor gezet door bezoeken aan de essential schools in Boston en New York en de beschrijving van de werkwijzen van deze scholen van Rikie van Bleiswijk.
- “Education plus, This world will be led by people you can account to, including you” Michael Fullan & Geoff Scott, Collaborative Impact SPC, Seattle, July 2015
- https://www.jenaplan.nl/nl/jenaplan/wat-is-jenaplan/essenties
- “ The essential schools in de VS, scholen die je leren wie je bent” Rikie van Blijswijk,, De rijnlandse school , Almere (www.de leerschool.nl)
Hoofdstuk 4: Hoe ziet uitdagend tieneronderwijs er in de praktijk uit?
Wat zijn de belangrijkste principes? Dit hoofdstuk is vooral gebaseerd op “Child-centered education” van het Koeck instituut in Wenen, “Jenaplan, school waar je leert samenleven,“, de beschrijving van het jenaplanonderwijs door Hubert de Winter en Freek Steenhausz en ‘’De gelukkige klas” van Natasja de Kroon, Ingrid Nagtszaam en Merlijn Wentzel.
- “De gelukkige klas, de gelukkige klas begint bij de leerkacht”, Natasja de Kroon, Ingrid Nagtzaam, Merlijn Wentzel, 248 media uitgeverij Steenwijk, 2015
- “Jenaplan, school waar je leert samenleven” Freek Velthausz en Hubert Winters), NJPV Zutphen 2014
- “Child centered education, The Koeck Privat foundation, Wien (www.koeck-stiftung.at)
- Groeidocument tienercollege Nijmegen, Erik Peperkamp, Nijmegen, 2017
Hoofdstuk 5: Hoe ga je tieneronderwijs met elkaar realiseren?
Uiteindelijk gaat het om de realisatie. Vanuit de U-theorie van Otto Scharmer beschrijf ik in dit hoofdstuk de stappen die gezet kunnen worden om deze transformatie mogelijk te maken.
- Theory U: Leading from the future as it emerges. Otto Scharmer, Berret Koehler Publishers, San Francisco 2009.
- https://www.kwaliteitsnetwerk-mbo.nl/content/files/Files/Audits/Algemeen/Toelichting_Dialoogmodel_Kwaliteitsnetwerk_mbo.pdf